Bilgisayar adı verilen karışık elektronik dönenimin ilk ve en önemli parçası olan anakart, baskılı devre kartıdır. Kare formunda bir plakadan oluşan anakartta, genişleme sağlayan kart slotları, yonga setleri, devreleri ve Ram yuvaları bulunuyor. Anakart denilince akıllara ilk olarak bilgisayar gelse de televizyondan tutun da cep telefonlarına kadar birçok elektronik alette, devrelerin üzerinde bir anakart yer alır. Bu anakartların neredeyse hepsi aynı görevi üstlenir. İnsanların aklına anakart denilince hemen bilgisayar gelmesinin temel sebebi ise herhalde genel kullanım alanının fazla olması olmasıdır.
Anakart, bilgisayarın içinde ya da dışında yer alan tüm parçaların ve donanımların birbirine bağlandığı ve yine birbirleriyle iletişim kurarak koordineli bir biçimde çalışmalarını sağlayan, elektronik devrelerden oluşan bir iskelet donanımdır. Anakartın üzerinde, harici işlemcilerle beraber yer alan ve bilgisayar performansını önemli ölçüde etkileyen, chipset adıyla bilinen kart işlemcileri de bulunuyor.
Buna ek olarak, anakartın üzerinde yer alan portlar sayesinde görüntü, ses ve veri sağlayan harici donanımları bilgisayara adapte ederek dış ortamla da ilişkiyi sağlıyor. Ufak bir parantez açarak onboard olarak tanımlanan ekran kartlarına da değinmek gerekiyor. Onboard ekran kartı, ses, ekran ve ethernet kartlarının anakartla beraber tek parça olacak şekilde üzerine entegre edilmiş, tümleşik grafik işlemcilere göre daha düşük performans sağlarlar. Harici ekran kartlarının yerini asla dolduramayacak olan bu tip ekran kartları daha çok günlük kullanımlar için, oyun oymayan kullanıcılar tarafından tercih edilmektedir.

Anakart Nasıl Çalışır?

Pentium işlemcilerin piyasaya sürülmesiyle birlikte anakartlar, büyük değişim yaşadılar. Anakartların birincil görevi, bilgisayara takılan farklı donanım ve çevre birimleri üstünde yer alan ve anakart işlemcisi olarak da bilinen chipset işlemciler aracılığıyla tüm bu harici ve dahili bağlantıları tek bir yerde toplayarak, bu parçaların birlikte uyum içerisinde çalışmalarını sağlamaktır. Bunun nedeni ise, donanımsal ve işlevsel parçalar birbirleriyle doğrudan iletişim kuramazlar. Örnek verecek olursak, hard disk üzerinde işlenen bir veri, işlemci aracılığıyla işlenirken veya işlemci üzerinde yer alan bir veri ekran ya da ses kartı üzerinde işlenirken, yani kısacası ses ya da görüntüye dönüştürülürken, anakart üzerinde yer alan bu entegre sistemler sayesinde veri transferi yapılır.

Anakart Ne İşe Yarar?

Bütün port parçalarına ek olarak, anakartın üzerinde taşıdığı kartın özelliklerini ve çalışma ayalarını belirleyen, tüm bunların bilgisayar üzerinden ayarlanmasını sağlayan BIOS adında entegre bir sistem kullanılıyor. Bunun dışında farklı görevlere sahip birçok dahili ve harici aygıt, anakartın belirli bir düzene bağlı kalarak, diğer donanımlarla uyumlu çalışmasını sağlar. Kısacası, bir bilgisayarın anakartı ne kadar güçlü olursa, bilgisayarın performansı da o kadar yüksek olur.
Anakart ilk kez 1982 senesinde IBM bilgisayarlarında kullanılmıştır. Aslında yıllar boyu devre kartı olarak kullanılan anakartlar, teknolojinin ilerlemesiyle birlikte başlı başına yeni bir teknolojik ürün halini almıştır. Hal böyle olunca da pek çok bilgisayar markası, bu konuda birbirleriyle yarış içerisine girmişlerdir.

Anakart Nasıl Takılır?

Anakart, bilgisayarınızın temelini oluşturduğu için yeni bir tane aldığınızda, bilgisayara monte etmek için diğer tüm parçaları sökmeniz gerekir. Anakart yerine taktıktan sonra sökülen tüm parçaları yerine yeniden yerleştirirsiniz. Anakart değiştirmek, işinin ehli kişiler için 10 dakikadan fazla sürmez. Fakat bu işleme başlamadan önce sabit diskinizi mutlaka yedekleyin.
Bilgisayarı kapatın.
Kasayı çıkartın.
Bilgisayarın kablolarını ve kartlarını vücudunuzdaki statik elektriği boşalttıktan sonra sökün.
Güç birimlerinden anakarta giden çok telli iki büyük fişi çıkartın.
Yeni anakartı kutusundan çıkartıp hafıza çiplerini takın.
Mevcut anakartı çıkartmak için sabitleyici vidaları sökün.
Yeni anakartı takın ve sabitleyici vidalarını sıkın.
Işıklı gösterge, anahtar gibi telleri anakarttaki yerlerine takın. Elektrik fişlerini ters takmanız durumunda anakartı yakacağınızı unutmayın.
Çıkarttığınız kartları ve kabloları, yeni aldığınız anakarta uygun olacak şekilde yerleştirin.
Ekran, klavye ve mouse'u bağladıktan sonra elektrik kablosunu takın ve bilgisayarı açın.
BIOS testinden sonra her şey yolundaysa kasayı kapatın.

Anakartın Yapısı, Bileşenleri ve Görevleri

Elektriği iletmeyen fiberglas maddeden imal edilen anakartların üzerinde bakır yollar bulunur. Oldukça karmaşık bir yapıya sahip olsalar da çalışma prensipleri son derece basittir. Standart bir aranakart üzerinde; işlemci, ses kartı, ethernet kartı, ekran kartı, Ram slotları, AGP slotları, PCI slotları, chipset (yonga seti), Bios ve birkaç donanım daha bulunur. Ayrıca, klavye ve fareyle tıklanabilen PS/2 bağlantıları da anakart üzerine yerleştirilmiştir.
Chipset (Yonga Seti)
Yonga seti olarak da bilinen chipset, bilgisayar içerisindeki haberleşmeyi sağlar. Bileşenler arasındaki iletişim ne kadar hızlı gerçekleşirse, bilgisayarın performansı da o denli artar. Bu yüzde chipsetler, bilgisayarın performansı üzerinde büyük rol oynar. Günümüzde en yaygın kullanılan chipsetler, Intel tarafından üretiliyor. Silicon Integrated Systems (SIS), VIA, Acer Labs Inc. (ALI) gibi bazı firmalar da kaliteli chipsetler geliştirip piyasaya sunuyor.
Veri Yolu (Bus)
Anakart üzerinde yer alan bileşenler chipsetler aracılığıyla haberleşirken, bu eylem için kullanılan yollara ise veri yolu adı verilir. Yani sizin anlayacağınız veri yolları, bileşenler arasındaki köprülerdir. Mesela chipsetlerini sabit telefonlara, veri yollarını da telefon kablolarına benzetebiliriz. Nasıl ki telefonla görüşme yaparken iletişim kablolar aracılığıyla sağlanıyorsa, chipsetler de veri yollarını kullanarak bileşenler arasındaki haberleşmeyi sağlıyor.
Veri yolları, standart ve adres olmak üzere ikiye ayrılıyor. Standart veri yolları bilgisayarda gerçekleştirilen eylemlerle ilgili verileri aktarırken, adres veri yolları ise verilerin nerelere gönderileceğini belirliyor. Bilgisayar üzerinde yer alan her parçanın belirli bir kapasitesi olduğu gibi veri yollarının da kapasiteleri bulunuyor. Bu kapasite, bir veri yolunun tek seferde ne kadar veri aktarabileceğini ifade ediyor. Örneğin, 16 bit'lik bir veri yoluyla tek seferde 16 bit, 32 bit'lik bir veri yoluyla da tek seferde en fazla 32 bit veri akışı sağlanabilir. Veri yolunun kapasitesi de bilgisayarın performansı üzerinde önemli rol oynar. Yalnızca iki donanımı birbirine bağlayan veri yolu ise port olarak adlandırılır. AGP (Advanced Graphics Port) porta örnektir.
Günümüzde bilgisayarlarda kullanılan veri yolları ISA, PCI ve AGP'dir.
ISA (Industry Standard Architecture): En çok 16 bit genişliğinde ve 8 Mhz hızında çalışabilen ISA, 1984 yılında geliştirilmiştir. ISA veri yolları genellikle hızlı veri akışına gerek duyulmayan Sound Blaster uyumlu ses kartlarında kullanılır.
AGP (Advanced Graphics Port): 32 bit genişliğinde ve 66 Mhz hızındaki AGP, 1997 yılının son çeyreğinde geliştirilmiştir. Grafik uygulamalarda yaşanan ilerleme sonucunda, sadece ekran kartlarında kullanılmak üzere geliştirilen AGP'nin veri yolu kapasitesi ise 266 mb/sn'dir.
PCI (Peripheral Component Interconnect): 1993 yılında Intel tarafından geliştirilen PCI, tak çalıştır destekli bir veri yolu olup, 64 bit'liktir. Fakat uyumluk sorunları sebebiyle genellikle 32 bit olarak kullanılır. Veri yolu kapasitesi ise 133 mb/sn'dir.


İstemihan Gücüncü