ATI'nin geçtiğimiz yıl piyasaya sunduğu R420 grafik işlemcisi ve X800 serisi ekran kartları oldukça ilgi çekmiş ve basında büyük yer almıştı. Firma geçtiğimiz aylarda X800 serisine bir tazeleme yaptı ve bir çok yeni ürün piyasaya sürdü, ama bu ürünler çok fazla ses getirmedi. Buna rağmen, ATI yeni ürün serisinden çok umutlu ve bir önceki R420 grafik işlemcilerini kullanan kartların yavaş yavaş yeni nesil işlemcili kartlara yerlerini bırakmaları bekleniyor. Önümüzdeki haftalarda yeni X700, X800 ve X850 serilerine ait kartlar üzerine bir çok inceleme yayınlayacağız, ama bu incelemelere başlamadan önce yeni nesil ürünler üzerine genel bilgiler vermek istedik.

Tablolar uzun uzun cümlelerden çok daha fazla bilgiyi, daha kolay anlaşılabilir şekilde sunabiliyor, bu yüzden öncelikle yeni ve eski ürünleri bir tabloda bir araya getirelim, sonra da yeni ürünleri birer birer yorumlayalım.

Yeni - eski işlemcileriyle güncel ATI Radeon ekran kartları


Şu anda piyasada bulunabilen güncel ATI ekran kartlarının en önemlilerinin özelliklerini iki tabloda bir araya getirdik. Bu iki tablonun okurlarımıza önemli birer başvuru kaynağı olacaklarını düşünüyoruz.

Radeon X850 ve X800 Serisi Ekran Kartları
X850 XT PE X850 XT X850 Pro X800XL X800 X800XT PE X800 XT X800 Pro
Grafik İşlemcisi R480 R480 R480 R430 R430 R420 R420 / R423 R420
Arabirim PCIe x16 PCIe x16 PCIe x16 PCIe x16 PCIe x16 AGP 8X AGP 8X / PCIe x16 AGP 8X
Üretim Teknolojisi 0.13 Mikron 0.13 Mikron 0.13 Mikron 0.11 Mikron 0.11 Mikron 0.13 Mikron 0.13 Mikron 0.13 Mikron
Transistör Sayısı 160 Milyon 160 Milyon 160 Milyon 160 Milyon 160 Milyon 160 Milyon 160 Milyon 160 Milyon
İşlemci Hızı 540 MHz 520 MHz 520 MHz 400 MHz 400 MHz 520 MHz 500 MHz 475 MHz
Pixel İş Hattı 16 16 12 16 12 16 16 12
Vertex İş Hattı 6 6 6 6 6 6 6 6
Bellek Tipi GDDR3 GDDR3 GDDR3 GDDR3 GDDR3 GDDR3 GDDR3 GDDR3
Bellek Arabirimi 256-bit 256-bit 256-bit 256-bit 256-bit 256-bit 256-bit 256-bit
Bellek Hızı 1180 MHz 1080 MHz 1080 MHz 1000 MHz 700 MHz 1120 MHz 1000 MHz 900 MHz
Bellek Bant Genişliği 37,8 GB/sn 34,6 GB/sn 34,6 GB/sn 32 GB/sn 22,4 GB/sn 35,8 GB/sn 32 GB/sn 28.8 GB/sn
Bellek Büyüklüğü 256 MB 256 MB 256 MB 256 MB 128 / 256 MB 256 MB 256 MB 256 MB
DirectX Desteği DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9
PixelShader sürümü PS 2.0 Extended PS 2.0 Extended PS 2.0 Extended PS 2.0 Extended PS 2.0 Extended PS 2.0 Extended PS 2.0 Extended PS 2.0 Extended
VertexShader sürümü VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0
OpenGL sürümü OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0



Radeon X700, X600 ve X300 Serisi Ekran Kartları
X700 Pro X700 X600 XT X600 Pro X300 X300SE 9800 Pro 9600 XT
Grafik İşlemcisi RV410 RV410 RV380 RV380 RV370 RV370 R350 RV360
Arabirim PCIe x16 PCIe x16 PCIe x16 PCIe x16 PCIe x16 PCIe x16 AGP 8X AGP 8X
Üretim Teknolojisi 0.11 Mikron 0.11 Mikron 0.13 Mikron 0.13 Mikron 0.11 Mikron 0.11 Mikron 0.15 Mikron 0.13 Mikron
Transistör Sayısı 120 Milyon 120 Milyon 75 Milyon 75 Milyon 75 Milyon 75 Milyon 107 Milyon 75 Milyon
İşlemci Hızı 425 MHz 400 MHz 500 MHz 400 MHz 325 MHz 325 MHz 380 MHz 500 MHz
Pixel İş Hattı 8 8 4 4 4 4 8 4
Vertex İş Hattı 6 6 2 2 2 2 4 2
Bellek Tipi GDDR3 GDDR3 DDR DDR DDR DDR DDR / DDR-2 DDR
Bellek Arabirimi 128-bit 128-bit 128-bit 128-bit 128-bit 64-bit 256-bit 128-bit
Bellek Hızı 864 MHz 700 MHz 740 MHz 600 MHz 400 MHz 400 MHz 680 MHz 600 MHz
Bellek Bant Genişliği 13,8 GB/sn 11,2 GB/sn 11,8 GB/sn 9,6 GB/sn 6,4 GB/sn 3,2 GB/sn 21.8 GB/sn 9,6 GB/sn
Bellek Büyüklüğü 128 / 256 MB 128 MB 128 / 256 MB 128 / 256 MB 64 / 128 / 256 MB 64 / 128 MB 128 / 256 MB 128 / 256 MB
DirectX Desteği DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9 DirectX 9
PixelShader sürümü PS 2.0 Extended PS 2.0 Extended PS 2.0 PS 2.0 PS 2.0 PS 2.0 PS 2.0 PS 2.0
VertexShader sürümü VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0 VS 2.0
OpenGL sürümü OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0 OpenGL 2.0

Tabloları gereğinden fazla uzatmamak için halen piyasada bulunsalar da konfigürasyon ve saat hızları bakımından aşırı farklılıklar gösterebilen 9800SE, 9550 ve 9250 serisi kartları tabloya dahil etmedik.

Yeni nesil işlemcilerin ortak özellikleri


ATI'nin X800 serisinden sonra piyasaya sunduğu X700, X850 ve yeni seri X800'lerin tamamı desteklenen standart ve özellikler bakımından birbirlerine çok benziyor. RV410, R420, R423, R430 ve R480 grafik işlemcilerinin ve bu işlemcileri kullanan kartların hepsi DirectX 9'a tam destek sağlıyor, ayrıca OpenGL 2.0 desteği söz konusu. Bu bahsettiğimiz kartlarda Vertex Shader 2.0 standartı desteklenmekte ama Pixel Shader için v2.0b standartı destekleniyor.


Yeni R430 işlemcisinin çekirdeği

Kartlar bunun dışında ATI'nin SmartShader HD, Smoothvision HD, HyperZ HD ve VideoShader HD ismini verdiği teknoloji gruplarını destekliyor. Bu pazarlama etiketlerinin altına bakarsak, özetle SmartShader HD'nin DirectX 9 desteğiyle gelen özellikleri içinde topladığını, SmoothVision HD'nin Anti Aliasing özelliklerini derlediğini ve Normal Map Compression gibi görüntü kalitesini arttıran özellikleri de içine aldığını, HyperZ teknolojisinin Z buffer kullanan derinlik işlemlerini hızlandıran teknolojileri tanımladığını ve VideoShader'in kesintisiz ve kaliteli video gösterimi için kartın 3D özelliklerinden yararlandığını söyleyebiliriz.

X700 Serisi - ATI'nin şanssız çocuğu


RV410 grafik işlemcisini kullanan X700 serisi ATI'nin pek yüzünü güldürmedi açıkçası. ATI bu serinin duyurusu geçtiğimiz Eylül ayında yaptığında, bu yapılanın lafta kalacak bir ürün duyurusu olmadığını ve X700 serisinin çok kısa sürede bol miktarda piyasaya sürüleceğini iddia etmişti. Kesinlikle bu söylenen gerçekleşmedi, X700 piyasaya girmekte aylarca gecikti. Ürünün duyurusunun ardından editörlere yollanan X700 XT kartları tam bir skandala dönüştü, çünkü kartların ciddi bölümünün bozuk olduğu yada sorunlu çalıştığı görüldü. ATI'nin RV410 işlemcisine bir yenileme uygulayacağı ve X700 XT'nin ancak bundan sonra piyasaya sürüleceği iddia edildi, ama bu da gerçekleşmedi. Sonunda sessiz sedasız X700 XT ATI'nin ürün portföyünden kaldırıldı, yerine X700 ve X700 Pro öne çıkartıldı.

X700 XT'nin ortadan kaybolması ATI'yi zorda bıraktı, çünkü firma X700 XT ile bu ürünün direkt rakibi olan GeForce 6600GT'yi ezmeyi planlıyordu, hatta sadece 6600GT'yi geçebilmek için X700 XT'nin saat hızları son anda arttırılmıştı. XT kaybedilince orta düzey kartlarda 6600GT hakimiyetine yol açılmış oldu, çünkü X700 Pro her ne kadar pek ezilmese de 6600GT'yi yakalayamıyor.


PowerColor'un X700 kartında fan yok, sadece pasif soğutma yeterli

X700'e ikinci darbeyse PCI Express veriyoluna sahip anakartların beklendiği kadar hızlı yaygınlaşmaması yüzünden geldi. ATI'nin orijinal planına göre, PCI Express çok hızlı yaygınlaşacak, bu durumda da X700 kolaylıkla 9800 Pro'nun yerine geçecekti. AMD'nin PCI Express veriyoluna çok geç kavuşması ve Intel'in 9xx serisi yonga setinin çok yavaş kabul görmesi bu planları alt üst etti. Üstelik ATI'ye bu noktada da bir 6600GT darbesi geldi, ATI X700'ün AGP sürümünü halen çıkartamamışken NVIDIA kısa sürede 6600 ve 6600GT'nin AGP sürümlerini üretti ve ATI'yi orta-üst düzeyde köşeye sıkıştırdı. AGP cephesinde bugün 6600GT, ATI'nin bir zamanlar inanılmaz miktarda sattığı 9800 Pro'yu kenara atmış durumda ve ATI'nin şu an için 6600GT'ye verecek bir yanıtı yok.

X700 Serisi kartların özellikleri


X800 serisinin aksine, X700 serisi kartların üretimini ATI kendisi yaptırtmıyor, üreticilere grafik işlemcisini satıyor ve herkes kendi kartını kendisi üretiyor. Bu yüzden de her üreticinin X700 kartı farklı görünüm, renk ve soğutucuya sahip. Piyasada Sapphire'in devasa soğutuculu X700 Pro Toxic kartından, PowerColor'un fansız X700 Pro kartına kadar çok farklı X700 kartları bulunuyor. Kartların saat hızlarıysa standart, çünkü ATI artık firmaların kartların saat hızlarıyla oynamasına izin vermiyor. Sapphire Toxic gibi kartlar standart saat hızlarının üzerinde hızlarla sunuluyor ama ancak kart ile gelen özel programcığı yüklerseniz bu hızlara çıkabiliyorsunuz. X700 Pro için standart saat hızları 425MHz işlemci, 864MHz bellek olarak belirlenmiş. X700 sürümündeyse 400MHz işlemci ve 700MHz bellek hızı var. 8 iş hattına sahip olan X700 kartları bu açıdan 9800 Pro'yu andırıyorlar ama 256 değil 128-bit bellek arabirimi taşıdıkları için de bir ayakları hala 9600 serisine basıyor. Performans olarak X700 Pro yeni nesil oyun ve uygulamalarda 9800 Pro'dan yukarıda. X700'lerin tüm sürümleri şu an için sadece PCI Express veriyolunu destekliyor ama AGP'ye takılabilen X700'ler Mart ayında görülebilecek.


Sapphire X700 Pro konusunda işi abartıp böyle bir kart üretmiş

ATI'nin gizli silahları: İki yeni X800


ATI'nin çabalarına rağmen açıkça görülüyor ki R420 grafik işlemcisine sahip olan X800'ler yeteri kadar üretilemedi, fiyat olarak da bir türlü cazip hale gelmediler. Piyasada bol bol sunulacağı ve 9800 Pro'yu unutturacağı söylenen X800 SE'yi aylardır göremedik. En üst düzeydeki X800XT PE ise o kadar az üretilip satışa sunuldu ki bu ürünü sadece test sitelerinde gören kullanıcılar sondaki PE = Platinum Edition ifadesini Press Edition = Basın Sürümü diyerek espri malzemesi haline getirdiler.

Görünen o ki ATI X800 Pro, X800XT ve X800XT PE'den oluşan üç kartı kısa sürede X850 serisinden karşılıklarıyla yenileyecek, böylece hem biraz daha çok üretilebilen bir grafik çekirdeğine geçecek, hem de NVIDIA ile olan performans makasını birazcık daha açacak. Herkesin daha çok ilgisini çeken kartlarsa bunlar değil, X800 ve X800XL ismindeki iki kart.

X800 ve X800XL yeni bir grafik işlemcisine, 0.11 mikron üretim teknolojisiyle üretilen R430 çekirdeğine sahipler. Bu yeni işlemci daha az enerji tüketimi ve daha az sıcaklık anlamına geliyor, tabii 0.11 mikron mimarisiyle birlikte ATI için düşen maliyetler de söz konusu.


PowerColor'un X800 kartı ufak soğutucuyla oldukça alçak gönüllü gözüküyor

Grafik meraklılarının X800XL'i dikkatle izlemelerini öneririz, çünkü ATI'nin ve partner firmaların tüm söylemleri X800XL üzerine yoğunlaşmış durumda. Haksız da değiller, X800XL oldukça iddialı özellikleri uygun fiyat aralığında sunmak iddiasında. X800 ve X800XL kartlarında 256-bit bellek veriyolu ve GDDR3 bellek desteği var. Her iki kart da 400MHz grafik işlemcisi hızına sahip, bellek hızı XL modeli için 1GHz, düz model için 700MHz olarak belirlenmiş. Daha önemli bir fark XL serisinde 16 iş hattı olması, diğer kartta 12 iş hattı var. Diğer teknik özellikler bütünüyle aynı.


ATI'nın referans X800XL kartı X800 Pro serisindeki soğutucuyu taşıyor

X800 ve X800XL PCI Express veriyolunu destekliyor, bu kartların AGP sürümleri konusunda şimdilik bir bilgi yok. X800 kartları çalışabilmek için ek güç bağlantısına gerek duymuyorlar, X800XL'lerdeyse ek güç bağlantısı üreticinin tercihine kalmış. Soğutucular konusunda ATI X800 ve XL konusunda üreticileri serbest bırakmış durumda, hemen her gördüğümüz kart farklı bir soğutucu taşıyor.

X800XL'in performansı X800 Pro ile kafa kafaya durumda, ama ufak bir overclock ile aradaki farkı açmak çok kolay. X800 ise 9800 XT'nin çok üstünde ama X800 Pro'dan aşağıda performans sergiliyor. Açıkçası arada çok büyük fark olmadıkça X800'ün pek tercih edilir yönü yok, X800XL çok daha cazip. Eğer ATI X800XL'in fiyatını 300 doların çok altına indirebilir ve piyasaya bol bol sunarsa, 9800 Pro'nun son 1 yılda yakaladığı mükemmel fiyat/performans oranını yakalayıp X700'ün yaşattığı tatsızlığı unutturabilir.

Yeni amiral gemileri: X850 Serisi


ATI'nin R480 yongasını taşıyan X850 serisini konumlandırmak pek kolay değil. X850XT PE, X850XT ve X850 Pro bir önceki X800 sürümlerinin yerlerine geçiyorlar, yalnız aradaki fark bu kartların tamamının PCI Express destekli olması. R480 yongası eski R420/R423'e göre herhangi bir değişiklik içermiyor. Yonganın üretim sürecinin biraz daha iyileştirdiği ve üretim sürecinde daha az zaiyat verilerek üretildiği tahmin ediliyor ama hala 0.13 mikron üretim teknolojisi kullanılmakta, yani yonga ATI için hala yüksek maliyetli bir yonga. Zaten ilginçtir ki ATI de söylemlerinde X850 serisinden öyle pek fazla bahsetmiyor, hatta X850XT PE'nin çok çok az üretileceğini ve pek kolay satın alınamayacağını açıkça söylüyor.

X850 serisinin bütün kartları ve yeni seri X800'ler aynı baskılı devre kartını kullanıyor. 10 katmanlı bu kart çok az üretim tesisinde üretilebiliyor ve maliyeti yüksek. Üstelik, X850 serisinde kartların grafik işlemci hızını da hafiften yükselten ATI artık ısınma sorunlarıyla tanışmaya başlamış. X850 Pro ve XT için henüz özel bir durum yok ama X850XT PE sürümünde ATI'nin bir aralar dalga geçtiği, GeForce 5950 Ultra'daki soğutucuya çok benzeyen bir soğutucu kullanılıyor. ATI'nin bu yeni soğutucusu iki adet slot işgal ediyor, ağır ve tam hızda çalışırken çok gürültülü.


X850XT PE ve şaşırtıcı büyüklükteki soğutucusu

Tüm X850 kartları 256-bit bellek veriyollarına sahip. XT PE ve XT sürümünde 16 iş hattı, Pro sürümünde 12 iş hattı var. İşlemici hızları iddialı bir düzey olan 500MHz'in üstünde tutulmuş, bellek hızları da XT PE sürümünde 1180MHz'e varıyor. Genel olarak X850 serisinin öyle çok heyecan verici olduklarını söylemek güç.

X850 serisi kartların üretimini ATI kendisi yaptırıyor ve firmalara bitmiş kartları satıyor, bu yüzden üretici firmaların kartları arasında farklılıklar aramak boşuna. Tam olarak kesin bir kural durumunda olmasa da X850 serisindeki kartların hepsinin çift DVI çıkışıyla gelmeleri bekleniyor, dolayısıyla kutularda da çift DVI -> VGA dönüştürücü olacak. Ayrıca X850 serisi kartların tamamında fan hızı yazılım yoluyla kontrol edilebiliyor.

Kısa bir performans karşılaştırması


Bu bahsettiğimiz kartların performansları konusunda genel bir fikir verebilmek için bir kaç kısa test yaptık ve sonuçlarını sunmak istiyoruz. Test sonuçlarını sağlamakta kullanılan tüm kartların ayrıntılı incelemeleri önümüzdeki günlerde sitede yer alacaktır, bu yazının bir ürün inceleme yazısı değil, sadece genel bir teknoloji yazısı olduğunu hatırlatmak isteriz.

Test Sistemi: Pentium 4 3GHz işlemci, ABIT AG8 anakart (915P yonga seti), 1GB Kingston HyperX 433 DDR bellek, Maxtor DiamondMax 8 40GB sabit disk, anakarta entegre AC'97 ses ve FSP 350 Watt güç kaynağı
Kullanılan Sürücü ve Yazılımlar: Windows XP Pro SP2 işletim sistemi, NVIDIA Forceware 67,66 sürücü paketi, ATI Catalyst 5.2 sürücü paketi










Görüldüğü üzere X700 Pro, 6600GT karşısında öyle çok ezilmiyor ama performansı 6600GT'den düşük. X800'ün düz sürümü de 6600GT ile arayı öyle etkileyici düzeyde açamıyor. X800XL'se yüz güldüren performansıyla modern bir üst düzey kartın göstermesi gereken performansı sergiliyor. Üstelik bunu ek güç bağlantısı gerektirmeden ve özel soğutuculara baş vurmadan becerebilmekte. Bu arada, görüldüğü üzere 3DMark2001 SE günler kartları test etmekte anlamını gittikçe yitiriyor ve test paketimizden çıkmak için sinyaller veriyor.

Gelecekte neler var?


ATI'nin yakın gelecekte duyuracağı ürünler hakkında az miktarda da olsa bilgiye sahibiz. Öncelikle, ilk olarak X700'ün RIALTO isimli köprü yongasıyla AGP veriyoluna uyarlanmış sürümünün geleceği biliniyor. Bu sürüm eğer güzel bir fiyat aralığında gelirse 9800 Pro'nun yerine geçebilir, hatta fiyatı düşük tutulursa 9600XT'nin yerine yerleşebilir. AGP konusunda ATI'nin ikinci hamlesiyse X850 serisinin AGP sürümleriyle gelecek. Bu sürümler köprü yongası kullanmayacaklar, direkt AGP destekli olacaklar. ATI'nin üreteceği son AGP destekli kart nesli de herhalde bu R481 işlemcisini taşıyan kartlar olacak.

Yorumlar


Aslında yorumlarımızı yazı içinde yaptık sayılır. X700 bekleneni vermekten uzak, X700 serisini cazip kılacak tek şey fiyatının çok aşağı çekilmesi olabilir, bizce fiyatı ancak 200$'ın aşağısına indiğinde X700 cazip bir seçenek olacak. X800 için de benzer fiyat kaygıları geçerli. Eğer X800'ün fiyatı 6600GT'dan çok yüksek kalmazsa piyasada bir şansı olabilir, ama eğer 6600GT'nin belirgin şekilde üstünde kalırsa NVIDIA'nın harika çocuğu 6600GT karşısında işi zor.

Daha önce söylediğimiz gibi, donanım meraklılarının X800XL'i hedefleyip kilitlenmeleri gerekiyor. X800XL 300$'ın üstünde kaldıkça pek erişilir olmayacak, ama 300$ çizgisinin altına inerse, hele şöyle 250$'a bir yaklaşabilirse işte o zaman harika olacaktır. Fakat üzücü olsa da söyleyelim, 16 iş hatlı ve 256-bit bellek arabirimli bir kartın 300$'ın altına inmesi konusunda çok umutlu olmamak lazım, en azından şimdilik....