Dünyayı Değiştiren Yonga
Intel 4004 mikroişlemcisi, bilgi işlemin temelini attı ve gezegendeki her hayata dokundu.

Intel Corporation Tarihçisi Elizabeth Jones

"Cebinizde her zaman hesap makinesi olmayacak, kendiniz hesaplayın."

Eğer cebe sığan dijital bir hesap makinesinin bilimkurgu öğesi olduğu 20. yüzyılın ilk üç çeyreğinde doğduysanız, muhtemelen yukarıdaki cümleyi birçok kez duymuşsunuzdur. Ancak 2021 yılında, bunu sınıfta bile nadiren duyuyoruz. Artık çoğumuz cebimizde bir hesap makinesi taşıyoruz. Aynı zamanda telefon, kamera, MP4 oynatıcı, canlı haritalama sistemi de... Cebimizde neler olduğunu saymakla bitiremem.

Çoğumuz, bu araçların her zaman her yerde yanımızda olmasını kanıksadık bile. Fakat ticari olarak bulunur ilk mikroişlemci olan Intel® 4004 ve sonraki yarım asırda ilk kıvılcımını çaktığı teknolojik evrim olmasaydı bunların hiçbirine sahip olamazdık.

Günümüzde, mikroişlemciler aşırı hava koşullarında elektrik şebekesini koruyarak, kesintileri engellemeye ve hayatımızı alıştığımız şekilde sürdürmemize yardımcı oluyor. Bir sırt çantasının içerisinden, görme engelli kişilerin dünyayı dolaşmalarına, engellerden kaçınmalarına ve yaya geçitlerinden güvenli bir şekilde geçmelerine yardımcı olmak için yapay zekâyı yönetenler de yine bu mikroişlemciler. Ve yüz ifadelerini gerçek zamanlı tekerlekli sandalye komutlarına tercüme ederek, bireyin fiziksel kısıtlamaları her ne olursa olsun bireysel özerklik de sağlıyorlar.

Bunların tümü, bir hesap makinesiyle başladı. 1969 yılında, Japon üretici Nippon Calculating Machine Corp., mühendislik hesap makinesi prototipi Busicom 141-PF için entegre devreler dizisini tasarlaması için Intel'e başvurdu. Orijinal planlara göre 12 özel yonga gerekliydi fakat, Intel çalışanları Marcian "Ted" Hoff, Stan Mazor ve Federico Faggina, bu tasarımı 1971 yılı Kasım ayında resmi olarak tanıtılan 4004 merkezi işlem birimi (CPU) dahil dört yongalık bir sete uyarladı.

Tırnak büyüklüğündeki 4004 mikroişlemcinin öncesinde, eşdeğer işlem gücüne ulaşmanın tek yolu, tüm odayı kaplayan bilgisayarları kullanmaktı ve bu, pratik olmamasının yanında alanın etkin kullanımı anlamına gelmiyordu.

"Bu, küçülen şeyler hikâyesi," diyen Intel Kıdemli Araştırmacısı Genevieve Bell şöyle ekliyor: "Onları küçülttükçe, bir yerlere gitme ve bir şeyleri aşma potansiyellerini de artırırsınız."

4004, bu yolun başlangıcıydı; yavaş bir başlangıç. Intel mühendisleri merkezi işlem biriminin nasıl kullanılabileceğini gösterir göstermez, geliştiriciler bu büyük mirası oluşturmaya başladı. Böylece yonga boyutları giderek küçülürken bilgi işlem gücünü katlanarak arttı. Mucitlerden biri olan Mazor bu süreci şöyle anlatıyor: "4004, o kadar büyük bir devrim yarattı ki, Intel'in geliştiricileri mikroişlemciler tabanlı yeni ürünler geliştirmek konusunda eğitmesi yaklaşık beş yıl sürdü. Intel, sonunda bu çabalarında çok başarılı oldu ve gerisi tarih oldu."

"Çok başarılı"; bu büyük atılım ancak bu kadar hafife alınabilirdi.

2021'de mikroişlemci dünyanın her yanından insanların gündelik hayatının neredeyse her alanına nüfuz etmiş durumda; dizüstü bilgisayarlar, akıllı telefonlar, oyun bilgisayarları, bağlı akıllı cihazlar... Intel 4004'ün kıvılcımını çaktığı mikroişlemci teknolojisi, pandemi sırasında arkadaşlarımız, ailelerimiz ve meslektaşlarımızla bağlantımızı sürdürmemize, coğrafi engelleri aşmamıza ve boş zamanlarımızda büyük bir değişiklik yapmamıza olanak tanıyor.

Ve bunun da ötesine geçti. Örneğin COVID-19 pandemisini düşünün.

Intel, daha hızlı ve daha uygun maliyetli koronavirüs testleri tasarlamak için Hindistan Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Konseyi ve Haydarabad'da bulunan Uluslararası Bilişim Teknolojisi Enstitüsü ile birlikte çalıştı. Teknoloji, ayrıca epidemiyolojinin anlaşılmasına yardımcı olmak için koronavirüs genom diziliminin çözülmesine de yardımcı oldu. Intel, nüfus ölçeğinde COVID-19 tanılamayı sağlamak için bir uygulama ekosistemi ve çoklu bulut arka ucu oluşturmak üzere Hindistan Ulusal Yazılım ve Servis Şirketleri Birliği ile de işbirliği yaptı. Bu işbirliği, biliminsanlarının salgınların ortaya çıkışını tahmin etmesine ve tıbbi bakım yönetimi ve idaresini iyileştirmesine katkıda bulundu.

Peki tüm bunları neye borçluyuz? Bildiniz: Tüm bunları, farklı ihtiyaçlar ortaya çıktıkça esneyen mikroişlemci teknolojisine borçluyuz.

"İlerlemenin hangi yönde olacağı her zaman bariz değildi," diye belirten Faggin ekliyor: "Sözgelimi işitme cihazı olarak inanılmaz kapasiteli bir mikroişlemciye sahip olmanın getirdiği yetenekler, 1971 yılında bilinmiyordu." Ama şu anda biliyoruz.

4004, bir masaüstü hesap makinesi için ticari olarak bulunur ilk CPU'nun tasarımı ve üretimi yoluyla modern bilgi işlem çağını başlatırken, en son 12. Nesil Intel® CoreTM ve 3. Nesil Intel® Xeon® Ölçeklenebilir işlemcilerse eğlence, iş, yapay zekâ, bulut bilişim, 5G iletişim ve uç yetenekleri tesis eden mimarileri sağlıyor. İşlemi optimize ediyor ve uygulamaları masaüstünü bilgisayarınızdan, dizüstü bilgisayarınızdan, buluttan, uçtan ya da cebinizden çalıştırabilen silikon olarak karşımıza çıkıyorlar.


Intel 4004'ün sayesinde bugün cebimizde hesap makinesinden çok daha fazlasını taşıyoruz.

Intel Corporation Tarihçisi Elizabeth Jones.