LCD Monitör Terimleri

LCD monitörleri incelerken sürekli üzerinde durulan ana 4-5 parametre var. Bunların ne olduğuna bakalım:

Tepki süresi: Günümüzdeki LCD monitörler, CRT'ler gibi elektron tabancalarıyla değil de, transistörlerle kontrol edilirler. Dolayısı ile LCD monitörlerde tazeleme hızı gibi bir kavram sz konusu değil. LCD monitörlerde önemli olan tepki süresidir.

Tepki süresi, transistörün kapalı durumdan (siyah) açık duruma (beyaz) ve sonra tekrar kapalı duruma (siyah) geçmesi için gereken süredir. ms cinsindendir ve düşük olması daha iyi anlamına gelir. Ancak siyah-beyaz-siyah geçişi için hesaplanan tepki süresi, ulaşılabilecek en iyi tepki süresidir. Üreticiler siyah-siyah geçiş yerine gri-gri geçiş değerlerini verebiliyor; bu değerler daha geçerli değerler.

Aslına bakarsanız, bizi siyah-beyaz geçiş süresinden çok, (çoğu karanlık oyunda olduğu gibi) siyah-koyu geçiş süresi daha fazla ilgilendirir. Çünkü bu durumda kristal çok az bir dönüş yapar ve bunu sağlamak için daha zayıf bir elektrik alan uygulanır. Oysa dönüş hızı uygulanan elektrik alanının şiddetiyle doğru orantılıdır.

Son kullanıcılara hitap eden LCD monitörlerin artık minimum 16 ms'lik tepki süresine sahip olduğunu görüyoruz. Bu, hareketli oyunlar için genelde yeterli bir değer ancak 8 veya 12 ms'lik bir monitör, oyuncuların tercih etmesi gereken tepki süreleri. Artık 4 ms'lik monitörlerin de bulunabildiğini hatırlatmak lazım. En hızlı tepki süresine TN paneller sahip şu anda; MVA paneller ise 8 ms'lik tepki süresine ulaştılar.

Peki, kullandığımız monitörün tepki süresi, oyunun hızına ayak uyduramazsa ne olur? Oyunda istenmeyen gölgeler oluşacaktır. Buna "ghosting" efekti de deniyor. Örneğin, hızla giden bir tenis topun, eğer tepki süresi yeterince hızlı değilse topun arkasında hayalet bir tenis topu gidecektir. İstenen bir durum değildir.

Oyun haricindeki uygulamalarda, örneğin film izleme gibi, 16 ms gibi bir tepki süresi fazlasıyla yeterli oluyor. Murat, uzun süre kullandığı 25 ms'lik monitöründe film izlerken bir sıkıntı yaşamıyordu. Grafik uygulamalarında da tepki süresi önemli değil; zaten 25 ms'den daha yavaş monitör şu anda isteseniz de bulamayabilirsiniz.

Görüş açısı:
Ne kadar geniş görüş açısı, o kadar fazla arkadaş film izleme imkanı. Görüş açısı, monitöre ne kadarlık açılarla baktığınızda renklerin bozulmadan size gösterileceğini belirten bir ölçü. Büyük değerler her zaman daha iyi ancak tabii burda da firmaların bu ölçümü neye göre yaptıkları önemli.

Görüş açısı çok önemli, özellikle çok sık notebook kullanan kullanıcılar, görüş açısının ne denli önemli olduğunu hemen anlayacaklardır. Her oturuş pozisyonunu değiştirdiklerinde, notebook ekranına da ufak bir oynama yapmak gerekiyor ki, renkler doğru düzgün gözüksün. Bunun sebebi, dikey görüş açısının dar olmasından kaynaklanıyor.

Özellikle film izlerken görüş açıları çok önem kazanıyor. dar görüş açısına sahip bir monitörde film izlerken, monitörün her yanında aynı detayı görmek mümkün olmaz. Bu da çok sıkıntı verici bir durumdur.

Yatay ve dikey görüş açısı 160 derece olan monitörler ideal bir görüş açısına sahip ve skıntı çektirmezler ancak görüş açısının nasıl hesaplandığı da burada oldukça önemli. Dikey görüş açısı 145 derece olan bir monitör farklı bir kriterle ölçüldüğünde 160 derece olarak etiketlenebilir.

Kontrast oranındaki az bir miktar bozulmanın (örneğin yaklaşık 100:1) görüntüde görülebilir bozulmaya yol açtığı bilinmektedir. Bazı üreticiler görüş açılarını 10:1 yerine 5:1 kontrast oranına göre belirlemektedir, bu durum ucuz bir TN-Film matriksin görüş açısını 150/140 yerine 160/160'a çıkarabilmektedir. Elbette bu �modernizasyon� kullanıcıya hiç bir şey getirmemektedir; üretici daha geniş görüş açısına sahip yeni bir matriks kullanıyor gibi gözükse de matriks hala aynıdır, yalnızca paketin altında yer alan küçük bir yazı gerçekte yalnızca ölçüm metodunun değiştiğini bize söylemektedir. Eğer ölçümlerde 10:1 kontrast oranına göre yapılmış ise, elde edilen görüş açıları nispeten daha tutarlı olmakta.

Dolayısı ile bizim 2 paragraf yukarıda belirttiğimiz ideal görüş açısı olan 160 derecenin, eğer 10:1 kontrast oranı kullanılarak elde edilen değerler ise ideal olduğunu söyleyebiliriz.

TN panel kullanan monitörlerin özellikle dikey görüş açıları oldukça dar, genellikle 145 derece civarında oluyorlar. Yatay görüş açısı ise genelde 150 derece civarında oluyor TN panellerin. MVA ve IPs panellerin görüş açıları çok geniş; 179 dereceye kadar ulaşabiliyor. Teorik olarak 180 dereceden görüntüyü görmek mümkün değil.

Parlaklık ve Kontrast:

İlk olarak parlaklık ve kontrast değerlerinin ne anlama geldiğini öğrenelim. Parlaklık (brightness), beyaz ışığın ne kadar doygun olduğunu belirten bir terim. Kontrast oranı ise, siyah ve beyaz renkleri arasındaki geçişlerin ne kadar doğru ve ne kadar başarılı yapıldığını gösteriyor. Kontrast'da renk tonları yer almaz, sadece siyah'tan beyaza doğru gri tonlamalar ye alır. Yüksek kontrast oranına sahip bir monitör, çok aydınlık ortamlarda bile çalışmanıza imkan tanır. Filmlerde veya oyunlar bazı karanlık sahnelerdeki detayları göremezsiniz, bu kontrast oranının yetersiz oluşundan kaynaklanmaktadır.

Kontrast problemi, aslına bakarsanız LCD'nin çalışma prensibinin doğasından kaynaklanıyor. Sıvı kristalleri, herhangi bir re nk tonunu verebilmek için, belirli bir açıda kapanıyor ve her açı farklılığından farklı bir ton ortaya çıkıyor. Eğer bu kıvrımlar yeterince hassas olmazsa, tonlama geçişlerinde de tam tersine çok başarısız olur. Ne kadar iyi kıvrılabiliyorsa o kadar fazla ton hassasiyeti anlamına geliyor.

Kontrast oranı, üretilebilecek en koyu siyah rengi ayarlayabiliyorsunuz. LCD monitörlerde siyah rengi tam olarak üretmek biraz sorunludur, dolayısıyla optimum siyah rengi yakalamak için kontrast ve parlaklık ayarını çok iyi yapmak gerekiyor. Eğer bir resim çok yüksek bir kontrast oranına sahipse, daha düşük kontrast oranına sahip resimden daha keskin bir görüntüye sahip olduğunu söyleyeceksinizdir.

Parlaklık değerleri cd / m^2 (candela) birimiyle belirtilir ve günümüzde 250 veya 300 cd/m^2'lik bir monitör fazlasıyla yeterlidir. Normal kullanımda, parlaklığı sonuna kadar açtığınızda gözleriniz rahatsız olacaktır. Kontrast oranları ise 400:1, 500:1, 1000:1 gibi değerlerle ifade edilir. Yüksek olması daha iyi ancak; kontrast oranı yükseldikçe elde edilen siyah rengin kalitesinin arttığını düşünebilirsiniz ancak böyle değil. Siyah renk yerine saysa da, ton geçişlerinde iyileştirmeler olmuş oluyor. Düşük kontrast oranına sahip monitörlerde ise, mesela 200:1, siyah rengin parladığını görebilirsiniz. Parlaklık ve kontrast değerleri, üreticinin değil de panelin spesifikasyonları dahilinde kalmaktadır.

Çözünürlük ve Görülebilir Alan

LCD monitörlerin çözünürlükleri ile ilgili olarak da bir kaç kelam sarfedelim.

LCD monitörler, doğası gereği tek bir doğal çözünürlüğe sahiptir. Bu doğal çözünürlüğünü üzerine çıkmak mümkün değildir. Çözünürlüğü düşürmek mümkündür ancak görüntülerde bozulma olmak şartı ile. Dolayısıyla, LCD monitörü sürekli doğal çözünürlüğünde kullanmak gereklidir. Ürünlerin spesifikasyon listelerinde de zaten bu çözünürlüğü göreceksinizdir.

İlk bakışta gayet masum görünen bu durum, bir takım problemlere yol açabiliyor. Eğer geniş ekran, 16:9 formatında bir ekran kullanıyorsanız, kullandığınız bazı uygulamalar geniş ekranların çözünürlüklerini desteklemezse, görüntülerde bozulma yaşabilirisiniz. Bu sorun genellikle oyunlarda meydana geliyor ancak yeni oyunların hemen hemen hiçbirinde böyle bir sorun yok; monitörünüze uygun çözünürlüğü oyunlar mutlaka destekliyor. 1-2 senelik bazı strateji oyunlarında bu tür sorunlaru yaşayabilirsiniz. 5:4 veya 4:3 formatında bir monitörünüz varsa, zaten bu tarz bir çözünürlük problemini genelde yaşamıyorsunuz.

Sabit bir çözünürlük kullandığınızda, oyun oynarken bir başka sorunla daha karşılaşabilirsiniz: Eğer ekran kartınız LCD monitörünüzün doğal çözünürlüğünde yeterli performansı sunamıyorsa, sırf oyun oynayabilmek için çözünürlüğü düşürmeye kalkacaksınız ve bu da görüntünün bozulmasına neden olacak. 17" LCD'lerin artık çok sık tercih edildiğini ve bunların çözünürlüklerinin 1280×1024 olduğunu hesaba katarsak, güncel oyunları tadında oynamak için iyi bir ekran kartına sahip olmanız gerektiği sonucunu rahatlıkla çıkartabiliriz.

Bir diğer mevzu da, görülebilir alandır. Bir LCD monitör, kaç inç ise, o kadar görülebilir alana sahiptir. 17" LCD'nin görülebilir alanı 17"'tir. CRT'lerde ise durum daha farklı. 17" CRT monitör maksimum 16" görülebilir alan sahip oluyor. 19" CRT ise maks. 18". Buradan çıkartacağımız sonuç, 17" LCD ile CRT'nin görülebilir alanlarının aynı olmadığı.

Resimli KAYNAK:
LCD Monitör Terimleri - Woltran Security