Sürücülerin sırrına varın!
Sürücü kursu başlamak üzere ve giriş için hiçbir ön şart da gerektirmiyor. THE_CROW, aygıt sürücülerini, işletim sisteminizin donanımlar ve çevre birimleriyle işbirliği içinde çalışmasını sağlayan yazılımları inceliyor.
[left:83d7ecfabe]http://www.chip.com.tr/images/content/ssv_1.jpg[/left:83d7ecfabe]
Bilgisayarlarımız da arabalarımız gibi yapılmış olsaydı, PC’mizi bir milyon kilometre boyunca kullanır, arada bir periyodik bakımlarını yaptırır, mecbur kalınca da terfi ettirirdik ve sürücü kursuyla falan da uğraşmamız gerekmezdi.M aalesef bilgisayarlarımız böyle çalışmıyor, en azından şimdilik.

PC’lerimizde bir sorun baş gösterdiğinde –ki sorun çıkmadığı da pek nadir– çoğu zaman öfkelenip umutsuzluğa kapılırız. S inirlenir, parmağımızı öfkeyle bilgisayara doğrulturuz, ancak kendimizi aptal ve soğuk bir makine parçasına tümüyle bağımlı hissederken pek de anlamlı bir hareket değildir bu.E vet, Windows’un kusursuz olmaktan pek uzak olduğu bir gerçek; donanımlarımız da çoğu zaman sağını solundan ayırt edemiyor.A ncak bilgisayarımızın işleyişi sırasında neler döndüğünü bilmek, işin içyüzünü görmemizi ve önleyici tedbirler almamızı kolaylaştırabilir. H em böylelikle, iş çığırından çıktığında bir kenarda oturup teknik servisin gelmesini beklemek zorunda da kalmazsınız.

Sorun her ne olursa olsun –ister PC’nin çökmesi, yeniden başlayıp durması, hatta daha kötüsü, kıymetli bilgilerinizin silinmesi olsun– suçu her zaman Windows’ta ya da bilgisayarınızda aramamalısınız. Eğer böyle bir durumda yakından bakarsanız, Windows’la bilgisayarınız arasında, adına “sürücüler” denilen ince bir katman olduğunu ve muhtemelen bu katmanın işini gerektiği gibi yerine getiremediğini görebilirsiniz.

Basitten başlayacak olursak: Sürücü nedir, ne işe yarar?

Sürücü nedir? Sürücü, bir aygıtla bilgisayar sisteminin geri kalanı arasında iletişim kanalı oluşturan yorumlayıcılara verilen isimdir.Sürücüler aynı zamanda Windows’un korumaya aldığı sistem dosyaları arasındadırlar, çünkü onlar olmadan donanımların çalışması mümkün değildir.

Aslında sürücü, bir donanım aygıtının gerekli uygulamalar tarafından doğru şekilde işletilmesini sağlayan bir yazılım parçasından başka bir şey değil.B ilgisayarınızdaki her aygıtın, çalışmak için bir sürücüye ihtiyacı var. Bu listeye grafik kartları ve sabit disklerin yanı sıra bellek denetçileri ve sistem saati gibi pek görünürde olmayan aygıtlar da dahil.B ir sürücünün birincil amacı, bir aygıtın tüm girdilerini ve çıktılarını doğru bir şekilde ve dikkatlice kontrol etmek.Sözgelimi, Word uygulaması sabit diske veri yazacağı vakit, diskin “Veri kabul etmeye hazırım” mesajını beklemek, ardından da istenilen veriyi sağlamak zorunda.Disk ete bilgi yazmak daha da zor ve Windows’un disket sürücünün çalışmasını neredeyse baştan aşağı kontrol etmesini gerektiriyor. Bu yüzden, her farklı uygulamanın, veri yazmak istediği aygıtı kontrol edecek kodlar içermesindense, bu kodun uygulamalar arasında paylaşılması daha mantıklı. Şayet bu paylaşma işlemi doğru şekilde yerine getirilirse, hiçbir uygulamayı değiştirmeniz gerekmeden de bilgisayarınıza donanım ekleyebilir ya da varolan donanımları sökebilirsiniz. Bu işlemlerden sorumlu koda, aygıt sürücüsü denir.

[right:83d7ecfabe]http://www.chip.com.tr/images/content/ssv_2.gif[/right:83d7ecfabe]
Aygıt sürücülerinin işlevi çevirmenlerin işine çok benzer. Her bir aygıtın, nasıl başa çıkılacağını sadece sürücü yazılımının bildiği, bir dizi özel komutu bulunur. İşletim sistemleri ve uygulamalar, sürücüye genel komutlar yollarlar, sürücü de bunları aygıtın anlayıp uygulayabileceği özel bir dile dönüştürür.

İyi yazılmış bir aygıt sürücüsü işini verimli bir şekilde yerine getirir ve bir bilgisayar sisteminin performansı üzerinde doğrudan rol oynar. Sistemdeki her aygıtın hem kendi içinde en iyi şekilde çalışması, hem de etkileşime geçebileceği diğer aygıtlarla uyum içinde olması gereklidir. Bunun altında yatan sebep de, PC’lerin performansının ancak “en zayıf halkası” kadar güçlü olması. Eğer tek bir aygıt sürücüsü bile gerekenden yavaş çalışıyorsa, tüm sistem performansı bundan olumsuz yönde etkilenir.

Stabilite de sürücülerin önemli bir rol oynadığı bir konu. Bir aygıt sürücüsü, şayet yeterince özenli bir şekilde yazılmadıysa, sistemin reset’lenip durduğu, yavaşladığı, hatta verilerin kaybedildiği bir karmaşaya yol açabilir.A slını isterseniz, faturanın Windows’a çıkarıldığı çoğu durumda esas suçlu stabil olmayan sürücülerdir.

Çoğu zaman sürücüler aygıtlara ekstra işlevler kazandırabilirler. Bu, kullanıcının bir aygıtın ne yapıp yapmayacağını belirlemesini sağlayabilir.Sözgelimi, ekran kartları söz konusu olduğunda, bu aygıtın sunacağı performans ve kalitenin kusursuz bir dengesini sağlayabilir ya da iki özellikten birini sonuna kadar kullanabilirsiniz. Belki de sırf bu sebepten bile ekran kartlarının aygıt sürücülerine dikkat etmek ve sık sık güncellemek, zaten pahalı olan bir yatırımdan katma değer elde etmenizi sağlayabilir.Yazımızın devamında bu konuda ayrıntılı örnekler bulacaksınız.

Hangi sürücüler kullanımda: İşe bilgi toplamakla başlayın

Sisteminizi uygun aygıt sürücüleriyle sağlıklı tutmanın ilk adımı, ne tür donanım bileşenlerine sahip olduğunuzu tespit etmekten geçiyor.U nutmayın ki, bir sürücü hangi aygıt için yazılmışsa, onunla çalışır ve yanlış bir sürücü yüklemenin yuvarlak bir deliğe bir küpü sığdırmaktan pek de farkı yok.

Sisteminizdeki sürücülerin kapsamlı bir listesine ulaşmanın en kolay yolu, Windows 98, Me, 2000 ve XP işletim sistemleri için binlerce donanım sürücüsü içeren bir yazılım olan Driver Magic’i kullanmak.N e var ki bu y azılım shareware ve bedava olarak yalnızca iki adet sürücü indirmenize izin veriyor.Daha fazlası için 29 dolar ödeyip kayıtlı kullanıcı olmanız gerekli. Bu parayı gözden çıkarmak istemiyorsanız sürücü bilgilerini kendiniz elde etmek zorundasınız. Sürücülerinizle yakından ilgilenebilirsiniz ve ilgilenmeniz gerekiyor da.W indows 95, 98 ya da Me işletim sistemlerinde, masaüstündeki Bilgisayarım simgesine sağ tuşla tıklayıp Özellikler’i seçin ve Aygıt Yöneticisi sekmesine geçin.

Şayet Windows 2000 ya da XP kullanıyorsanız Bilgisayarım’a sağ tuşla tıklayın ve Özellikler’i seçerek Sistem Özellikleri penceresini açın. Donanım sekmesine geçip Aygıt Yöneticisi’ne tıklayın.A rtı işaretine tıklayarak kategorileri genişletebilirsiniz. B u, size sisteminize kurulu olan aygıtları bir “ağaç” halinde gösterecek.Şimdi herhangi bir aygıtı seçip sağ tuşla tıklayın, ardından Özellikler’i seçin.Gelec ek olan iletişim penceresi, donanım aygıtıyla ilgili bilgi sağlar ve aygıtların düzgün çalışıp çalışmadığını gösterir.B iz sürücüler hakkında bilgi istediğimize göre, Sürücü sekmesine tıklamamız gerekiyor.W indows 2000 kullanıyorsanız bu sekmede sürücünün kurulum tarihini, sürüm numarasını ve sürücüyü hangi üreticinin yazdığını görebilirsiniz.W indows XP’de de bu kısım bir hayli benzer, ancak birkaç ek seçenek daha var.Eğer aygıtlarla ilgili bir sorun varsa bu sarı bir ünlem işaretiyle ifade edilir.B u, genellikle bir aygıt çakışmasının belirtisidir.B u konuda daha ayrıntılı bilgi için “Aygıt Çakışmaları” başlıklı kısma bakabilirsiniz.

[right:83d7ecfabe]http://www.chip.com.tr/images/content/ssv_3.gif[/right:83d7ecfabe]

Gerekli bilgi elinizin altında olduğuna göre, sıra ihtiyaç duyduğunuz sürücülerin indirilmesine geldi artık.İlk önce sürücülerini güncellemek istediğiniz aygıtı belirleyin. Sonra internet tarayıcınızı açıp üreticinin web sitesini ziyaret edin.Eğer sitenin adresini bilmiyorsanız, Google gibi bir arama motorundan faydalanabilirsiniz. Sürücüyü bilgisayarınıza indirip sabit diskinizde, sonradan anımsayabileceğiniz bir konuma kaydedin.İndir diğiniz sürücülerin kullandığınız işletim sistemi için yazılmış olduğundan emin olun. Şayet PC’nizde Windows XP yüklüyse, Windows 98 için yazılmış sürücüleri indirmeniz pek de akılcı bir davranış olmaz.

Sıradaki adım mevcut sürücüleri sisteminizden kaldırmak.Böylec e yeni sürücüler eskilerinden kalanlarla çakışmayacak. Eski sürücüleri bazen Program Ekle/ Kaldır kısmından da kaldırabilirsiniz. Eğer bu seçenek mümkün değilse sürücüleri Aygıt Yöneticisi’nden kolaylıkla silebilirsiniz. Şimdi sisteminizi yeniden başlatın ve bir sonraki adıma hazır olun.

Eğer indirdiğiniz sürücüler EXE biçimindeyse, dosyaya sadece çift tıklamanız ve ekrana gelen yönergeleri izlemeniz yeterli. Eğer indirdiğiniz dosya ZIP ya da benzer bir biçimdeyse, dosyaları açın ve INF uzantısıyla biten dosyayı bulup üzerine sağ tuşla tıklayın, listeden Yükle’yi seçin.

Eğer Windows Me ya da daha yüksek bir sürüm kullanıyorsanız işletim sisteminiz yüklenen sürücülerin WHQL (Windows Hardware Quality Labs – Windows Donanım Kalite Laboratuvarı) onaylı olmasını isteyecektir.WHQL sertifikası, sürücülerin beklendiği şekilde çalışıp çalışmadığının denetlendiğini gösterir.Sürücülerin bazıları böyle çalışır, bazısıysa çalışmaz. Eğer sürücüyü güvenilir bir kaynaktan indirip yüklediyseniz, Windows’un sürücünün WHQL onaylı olmadığına dair uyarısını göz ardı edip kuruluma devam edebilirsiniz. Kurulum işlemi tamamlandıktan sonra, yeni sürücülerin etkinleştirilmesi için bilgisayarınızı yeniden başlatın.

Bilgisayarınız yeniden başladığında, Windows’un yeni kodlara uyum sağlaması için bir süre geçmesi gerekebilir. Görev çubuğunda yeni bir donanım bulunduğunu belirten mesajlar çıkabileceği gibi, bazen hiçbir değişiklik olmayabilir de. Her şeyin yolunda gidip gitmediğini görmek için sürücü ayarlarını bir kez daha kontrol edin. Bunun için Windows Aygıt Yöneticisi’ni açıp aygıt ayarlarını iyice gözden geçirin.A ygıtın adına bakın ve sizin yüklediğiniz sürücünün adına benzediğinden emin olun.Eğer bir sorun varsa, kırmızı veya sarı uyarı işaretleri sizi bundan haberdar edecek ve bu sorunları aşağıdaki ipuçları ve hata giderme kısmında özetlediğimiz yöntemleri uygulayarak halledebilirsiniz.

İpuçları ve hata giderme: Başınız ağrımasın

- Bazen sürücüler haddinden fazla seçici ya da huysuz olabilir, bu yüzden dosdoğru girişip sisteme en yeni sürücüleri kuracağınıza biraz ödev yapmanız gerekebilir. Sürücülerle birlikte gelen readme.txt dosyalarını iyice okuyun.Genellikle diğer kullanıcıların karşılaştığı ve rapor ettiği sorunların çözümlerini bu dosyalarda bulabilirsiniz.A yrıca üreticinin web sitesini ziyaret edip ürünle ilgili daha güncel bilgi aramanız da işe yarayabiliri.

- Sürücülerin değişmeden kaldığı pek enderdir.B ir ürünle birlikte gelen sürücüler genellikle elinize geçene kadar güncelliğini yitirmiş olur. Üreticinin sitesindeki bilgi tabanlarını ya da sıkça sorulan soruları okuyarak, bilinen sorunları, ipuçlarını ya da aygıtınızı nasıl yapılandırmanız gerektiğini öğrenebilirsiniz.

- İnanıp inanmamak size kalmış, ama Windows aygıtları ve sürücülerini yönetmeye dünden razı. Ses kartı, ekran kartı ya da modem gibi aygıtlar da buna izin verebilir.A ncak bazı uygulamalar donanım aygıtlarına Windows’u tamamen devre dışı bırakarak ulaşırlar.Eğer sürücü iyi yazıldıysa bu hiçbir soruna yol açmaz, ama yolunda gitmeyen bir şeyler olursa Windows başına buyruk ve gelişigüzel davranmaya başlayabilir.M esela bir uygulamayı her çalıştırışınızda sistem çökebilir ya da değişiklikler yeterince ciddiyse, sisteminiz bir daha açılmayabilir bile.

Kaynaklar paylaşılamayınca: Aygıt çakışmaları

Bazen birbiriyle hiç alakası olmayan iki donanım bileşeni, mesela bir ekran kartı ve bir CD-ROM sürücü, bilgisayarınızda aynı kaynakları kullanmaya kalkışabilir. Bu, adına “aygıt çakışması” dediğimiz duruma yol açar ve aygıtlardan biri, hatta bazen ikisi birden devre dışı kalabilir. Windows Sistem Bilgisi Aracı’nı kullanarak bu çakışmaların sebebini tespit edebilirsiniz.

[right:83d7ecfabe]http://www.chip.com.tr/images/content/ssv_4.gif[/right:83d7ecfabe]

Windows 98, Me, 2000 ve XP altında Başlat/ Programlar / Donatılar/ Sistem Araçları / Sistem Bilgisi komutunu verin.A rdından, Donanım Kaynakları başlığının yanındaki artı işaretine ve Çakışmalar / Paylaşım’a tıklayın.B u, aynı kaynakları kullanan aygıtların bir listesini ekrana getirecek.Çalışma yan aygıta ait sürücüyü bulmaksa size kalıyor.Baz en iki aygıtın aynı kaynakları bir çakışmaya yol açmadan kullanması mümkün olabilir. Ancak çakışan donanımlar eskiyse (yani bilgisayarınızdan daha eskiyse) bu olasılık bir hayli düşük.Eğer bir şeylerin yolunda gitmediğinden şüphe ediyorsanız sorunun çözümü için donanımı aldığınız yerle bağlantıya geçmeyi ihmal etmeyin.

Daha önceki Windows sürümleri gibi,Windows XP de binlerce aygıt sürücüsüyle birlikte geliyor.Doğaldır ki bu sürücülerin tarihleri bir hayli eski.B u yüzden bir sürücüyü güncellediğinizde ya da sürücüleri CD’de gelen bir donanım satın aldığınızda, bu sürücüleri acil durum ve sistem kurtarma disketleriyle birlikte güvenli bir yerde saklamayı unutmayın.İşletim sisteminizi yeniden kurma vakti geldiğinde, bunu akıl ettiğiniz için kendinize müteşekkir kalabilirsiniz.

Üstesinden gelinmesi nispeten zor olan sürücü sorunları

Burada anlattığımız her şeye karşın, bazen bir aygıt çalışmadığı zaman aygıt sürücüleri de masum olabilir. Eğer aygıt hiçbir şekilde çalışmıyorsa sürücülerinizin hata mesajı verip vermediğini kontrol edin.Eğer sürücüleri güncellemenize rağmen hala sorunun sebebini bulamadıysanız, işte size bir çözüm yolu: Doğruca Aygıt Yöneticisi’ne gidin ve çalışmayan aygıtın özelliklerini dikkatlice inceleyin.B u cihazın sorunsuzca çalıştığını gösteren yerde bir hata mesajı, bir hata kodu ve çözüm önerisi bulabilirsiniz. Örneğin 3 numaralı koda eşlik eden bir hata mesajı, sürücülerinizin hatalı olduğunu gösterir. Bu kısımda 7 numaralı hatayı görüyorsanız, sürücülerinizi yeniden yüklemeniz gerekiyordur. Hata kodu ne olursa olsun, http://support.microsoft. com adresinde yapacağınız bir araştırma, gerekli açıklamayı sunabilir. Evet, sürücü kursumuz bu kadar. Artık PC’nizi aylar boyunca güvenle kullanabilirsiniz; üstelik de başınızı ağrıtacak, cebinizi hafişetecek sürücü sorunları yüzünden yolda kalmadan.

Sürücü Hava Yastığı
Windows XP, sürücülerle uğraşmanın daima titizlik gerektiren bir konu olduğunu biliyor. Bu yüzden işletim sisteminde sizi koruyacak ve huzurunuzu sağlayacak standart bir özellik var. Eğer halihazırda çalışan bir aygıtınıza yeni bir sürücü yüklediyseniz ve sorunla karşılaştıysanız, Sürücüye Geri Dön özelliği, yeni sürücüyü kaldırıp aynı anda eskisini tekrar etkinleştirmenize izin veriyor. Bu özelliğe Bilgisayarım / Aygıt Yöneticisi yolunu izleyerek ulaşabilirsiniz. Stabil çalışan Windows XP’niz yeni donanımlar ve yazılımlar tarafından çökertildiyse, hiç unutmayın ki tıpkı Windows Me gibi, XP’nin de System Restore özelliği mevcut. Yeni donanım aygıtınızı kurmadan önce sistemin anlı k durumunu yedeklerseniz, bir sorunla karşılaştığınızda bilgisayarınızı bir önceki sağlıklı haline döndürmeniz mümkün olabilir.